Een van de vroegste slachtoffers van de kredietcrisis was Global Alpha Fund, een hedgefund van Goldman Sachs. Dat is een van de twee Amerikaanse investeringsbanken die het het langste uithield, maar eind september toch ook zijn privileges moest opgeven om een normale bank te worden.
Global Alpha verloor in 2007 zestig procent van zijn waarde, met vier miljard dollar resterend.
Het bijzondere aan Global Alpha is dat het een zogeheten quant fund is, een fonds waarvoor de investeringsbeslissingen uitsluitend door computers worden genomen. Deskundigen bedenken de software, maar het rekenen laten ze vervolgens aan de machine. Omdat soms wel meer dan honderd variabelen worden doorgerekend kunnen de bouwers ook het effect van de uiteindelijke beslissing niet meer overzien. In feite zijn quants fondsen die erop gokken dat de toekomst een logisch vervolg is op het verleden. Daardoor functioneren ze onder kalme marktomstandigheden beter dan in zwaar weer.
Vliegwieleffect
In 2008 won het Global Alpha Fund weer een beetje, nadat de softwaremakers erachter waren gekomen dat er teveel andere hedgefunds volgens dezelfde criteria werkten. vrijwel alle computerfondsen hadden de neiging bedrijven te verwerven die eruit zagen als een koopje, met als gevolg dat de prijs daarvan omhoog schoot. Ging de software echter over tot verkoop, dan gebeurde dat ook massal en daalde een hoge prijs razendsnel. De fondsen leden zo netto te vaak verlies. Global Alpha was niet het enige quant fund dat in 2007 de boot in ging.
Quant funds managen ongeveer vijf procent van alle beleggingen op de beurs. Maar het zijn niet de enige computers die zich met de beurs bemoeiten. Heel veel beleggingsfondsen hebben computers ingesteld met ‘triggers’, die gaan verkopen zodra de prijs onder een bepaald niveau komt. Dat leidt tot een vliegwieleffect, waardoor weer andere computers getriggerd worden. Lijken het vaak handelaren die hun zinnen volslagen kwijtraken, in werkelijkheid zijn voorgeprogrammeerde computers de grootste paniekzaaiers van de beursvloer.
Niemand weet het
Computers hebben het ook mogelijk gemaakt ingewikkelde investeringsvehikels in elkaar te zetten die geen mens meer begrijpt, met opties op afgeleiden van subprime hypotheken gedekt door futures op assets van dotcoms in opkomende economieën. De rendementssommetjes kloppen ongetwijfeld, maar of het werkelijk zinnig is - geen hond die het weet.
In veel van die software zat een aanname: liquiditeit was continu aanwezig. Als je geld nodig had, kon je dat immers altijd wel ergens lenen. Bovendien kostte het weinig, want de rente was laag. Die aanname kunnen de programmeurs inmiddels schrappen. De liquiditeit is uit het systeem verdwenen, dankzij opnieuw een vliegwiel dat steeds meer eruit perste naar mate banken elkaars rekenmodellen over de waarde van hun bezittingen niet meer vertrouwden.
Hebzucht is de belangrijkste drijfveer gebleken achter de zeepbel van enorme vermogenstoenames die niet gestaafd werden door werkelijke economische prestaties. Zolang iedereen het wilde geloven was het waar. Toch is het belangrijk om de rol van de techniek aan te geven.
Het debacle met de quant funds in 2007 heeft geen einde gemaakt aan de opmars ervan. Onder normale omstandigheden doen ze het nu eenmaal beter dan menselijke beurshandelaren, al is het maar omdat een computer goedkoper is dan een mens (en zijn bonus). De voorspelling gaat dat computers de beurshandel compleet zullen overnemen. De vraag is of in de volgende economische crisis er nog iemand is die dan snapt hoe die is ontstaan.