Mensen die het gevoel hebben de controle kwijt te zijn, laten een grotere voorkeur zien voor religie dan voor de evolutietheorie van Darwin, vergeleken met mensen die wel controle ervaren. Dat blijkt uit onderzoek van psychologen Bastiaan Rutjens, Joop van der Pligt en Frenk van Harreveld van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De resultaten van het onderzoek worden volgende maand gepubliceerd in het Journal of Experimental Social Psychology.
.jpg)
Darwins evolutietheorie is, ondanks de hoeveelheid wetenschappelijk bewijs, nog altijd omstreden. Uit surveyonderzoek blijkt dat veel mensen moeite hebben om de theorie te aanvaarden. Ook worden er regelmatig felle debatten gevoerd tussen voor- en tegenstanders van de theorie.
Uit het onderzoek van de UvA-wetenschappers blijkt dat één van de redenen voor het afwijzen van de evolutietheorie gelegen is in het feit dat de theorie een grote rol aan willekeur toekent. Een belangrijke psychologische behoefte is de handhaving van orde en voorspelbaarheid, een behoefte waarin de theorie minder goed kan voorzien dan bijvoorbeeld religie.
Experiment
De onderzoekers voerden hun experiment uit op 140 personen. Sommigen werden gevraagd om een bedreigende situatie uit het verleden, waarover ze geen controle hadden, voor de geest te halen. Ook werd ze gevraagd om drie redenen te geven waarom de toekomst niet te controleren is. Anderen werd gevraagd om een bedreigende situatie voor de geest te halen waarover ze wel controle hadden. Daarna werd aan de proefpersonen drie keuzes voorgelegd: de evolutietheorie, een intelligent design-theorie (de wereld verklaard vanuit een intelligente ‘ontwerper') en een theorie waarbij de evolutie een geordend proces is.
De onderzoekers vonden dat proefpersonen waarbij gevoelens van controle, en daarmee gevoelens van orde, experimenteel verlaagd werden een toegenomen voorkeur voor intelligent design lieten zien wanneer het alternatief de evolutietheorie was. Proefpersonen in de conditie waar geen verlaging van controlegevoel plaatsvond kozen echter massaal voor de evolutietheorie.
Een aangepaste versie van de evolutietheorie, waarin beargumenteerd wordt dat evolutie een ordelijk proces is, deed de toegenomen voorkeur voor intelligent design geheel verdwijnen. Deze ordelijke kijk op evolutie bestrijdt gevoelens van willekeur dus even goed als het geloof in een universum dat door een hogere macht is gecreëerd.