Dat vrouwen nog steeds niet massaal door het glazen plafond breken zou wel eens verklaard kunnen worden door hoe vrouwen omgaan met visie. Uit een onderzoek van INSEAD blijkt dat in 360-graden feedback onderzoek vrouwen beter scoren op de meeste leiderschapskwaliteiten dan mannen, maar veel minder op visie.
De onderzoekers, Herminia Ibarra en Otilia Obodaru, deden onderzoek naar leiderschapskwaliteiten van vrouwen. Ze veronderstelden daarin een verklaring te vinden voor het kleine aantal vrouwen aan de top van het zakenleven. Ze vonden echter dat de meeste vrouwen op hun lijst van kwaliteiten voor leiders beter scoorden dan mannen, behalve op visie. Vooral hun ‘peers’, collega’s van de vrouwen op hetzelfde niveau, beoordeelden vrouwen consistent laag op visie. En dat terwijl vrouwen andere vrouwen juist meer visionaire leiders vinden.
Het onderzoek werd uitgevoerd onder 2816 mensen met leidinggevende functies die deelnamen aan executive education cursussen op INSEAD en in januari gepubliceerd in Harvard Business Review. Deze mensen vulden self-assessments in en vroegen ondergeschikten, collega’s, leidinggevenden en professionele contacten buiten hun eigen organisatie om hun te beoordelen om een serie leiderschapsdimensies.
Vrouwen bijna betere leiders
De onderzoekers verwachtten dat stereotypen voor mannen en vrouwen en bescheidenheid van vrouwen zelf voor een lager resultaat zouden zorgen bij vrouwelijke leiders. Het tegendeel was echter het geval: vrouwen waren zelf gemiddeld minder bescheiden dan mannen en met name de mannelijke respondenten beoordeelden de vrouwen veel hoger op de tien leiderschapsdimensies (zie kader). Vrouwen zijn betere motivatoren, beter in het onwikkelen van een organisatie- en beloningsstructuur, teambuilding, oriëntatie naar de buitenwereld en emotionele intelligentie. Maar op één aspect scoorden zij beduidend slechter dan mannen: visie. Volgens de mannelijke respondenten zijn vrouwen veel minder visionair dan mannen (overigens niet volgens de vrouwelijke respondenten). En alom wordt visie als één van de belangrijkste van de tien leiderschapsdimensies gezien. Maar voordat we kijken waar het precies aan ligt moet eerst helder zijn wat nu precies onder visie verstaan wordt.
Wat hebben visionaire leiders dat managers niet hebben
In de geschiedenis van leiderschapsonderzoek wordt visie gezien als het sleutelelement voor charismatisch leiderschap en de essentie van het verschil tussen management en leiderschap. Volgens INSEAD blinken visionaire leiders uit in drie dingen. Ten eerste zijn het mensen die kansen en bedreigingen in de omgeving aanvoelen, en complexe situaties kunnen vereenvoudigen. Ten tweede zijn visionaire leiders sterk in strategisch richting geven, zij stimuleren nieuwe business en nemen beslissingen terwijl zij het grote geheel overzien. Hun derde eigenschap is dat ze inspirerend zijn en de status quo niet zomaar voor waar aannemen, ze staan open voor vernieuwingen en stimuleren ook anderen om over grenzen heen te kijken. Kortom, een visionaire leider weet waar hij of zij heen wil en zorgt ook dat anderen dit begrijpen en meewerken. Waarom zou dit nou moeilijkheden voor vrouwen opleveren, en niet voor mannen? De onderzoekers komen met drie mogelijke antwoorden op deze vraag.
Mogelijkheid 1: Vrouwen zijn even visionair als mannen, maar op een andere manier
Vrouwen werken veel meer samen dan mannen om visie te ontwikkelen. Ze nemen de ideeën van hun medewerkers mee en uiten het resultaat als de visie van de groep, en niet van zichzelf. Ook blijven vrouwen over het algemeen meer op de achtergrond; zij zorgen vaak onopvallend dat interne en ook externe stakeholders gezamenlijk tot het gewenste organisatieresultaat komen, zonder hun visie direct te verkondigen. Dit verklaart waarom vooral hun mannelijke peers vrouwen laag beoordeelden op visie: zij hadden zelf aan het ontwikkelen van de visie meegewerkt en gaven de vrouwen die zij beoordeelden daarom niet alle credits.
Mogelijkheid 2: Vrouwen roepen niets zonder feitelijke onderbouwing
Vrouwen aarzelen om zomaar hun visie te verkondigen, zij zijn gewend om deze te onderbouwen met concrete feiten en onweerlegbare analyses. De onderzoekers verwijzen naar de imago’s van de voormalige presidentiële kandidaten Barack Obama en Hillary Clinton. Obama als visionaire leider (met bewezen resultaat) en Clinton als een competente manager met excellent oog voor detail. Met andere woorden: mannen spreken vol vertrouwen en doortastend over een onderwerp, met een heel kleine hoeveelheid als achterliggende zekerheid, terwijl vrouwen een heleboel gegevens willen en zijn dan vol vertrouwen dat ze elke vraag kunnen opvangen. Dit zou verklaard kunnen worden uit de vooronderstelling dat vrouwen bij voorbaat als minder competent en meer emotioneel worden gezien als hun mannelijke collega’s. Zij zijn, als ze bij de top in de buurt komen, gewend hun hele carrière op veilige keuzes en goede onderbouwingen te bouwen, en in ieder geval niet primair vanuit hun emoties te reageren.
Mogelijkheid 3: Vrouwen vinden visie minder belangrijk
Het lijkt erop dat vrouwen kritisch staan tegenover visie als leiderschapskwaliteit. Ibarra en Obodaru vonden in interviews met topvrouwen dat zij trots zijn op hun concrete, no-nonsense houding en praktische aanpak. Visie is volgens hen meer een retorisch trucje dan iets substantieels. Of, volgens Margareth Thatcher: “Als je iets gezegd wilt krijgen, vraag een man; als je iets gedaan wilt krijgen, vraag een vrouw.” Vrouwen net onder de top zien visie dus niet als iets onontbeerlijks. Dat blijkt ook direct uit het onderzoek: vrouwen zien vrouwen juist wel als leiders met een betere visie dan mannen. Visie is dus minder belangrijk in het vrouwenbrein. Maar het lijkt erop dat dit wel (één van de) redenen is waarom het glazen plafond nog slechts barstjes vertoont, en nog wel bestaat.
Hoe ontwikkel je meer visie?
Waarschijnlijk is het gebrek aan vrouwelijke visionaire leiders een combinatie van bovengenoemde factoren. Tijd om een paar slagen te maken dus, dames. Volgens de onderzoekers zijn de meeste aspecten van visie goed aan te leren, en hebben een aantal tips. Ten eerste moeten vrouwen (en ook minder visionaire mannen natuurlijk) op weg naar de top visie niet alleen zien als stijl, maar als iets dat wel degelijk inhoud en functie heeft. Vergeet de betekenisloze mission statements, maar gebruik visie om je strategie en know-how te positioneren.
Een goede tweede is het ontwikkelen van een goed netwerk buiten je eigen groep om input te leveren voor je visie en je visie aan te toetsen. De meeste vrouwen op weg naar de top verwaarlozen hun externe netwerk.
Wat ook speelt: als je heel goed bent in je praktische hands-on aanpak van problemen, zal je hele omgeving ervoor proberen te zorgen dat je dit blijft doen. Stop ermee! Wil je naar de top, dan is het tijd om afstand te nemen en je visie te presenteren vanuit een helicopter view. Je hebt lang genoeg met je voeten in de klei gestaan!
Tevens is het raadzaam om te blijven communiceren over je visie, om deze naar buiten te brengen en ook om deze te toetsen en zonodig wat bij te schaven. Ten slotte: geloof in je eigen visie. Een visie komt vanuit jezelf en vanuit je eigen competenties en zelfvertrouwen.