Een politieke stem uitbrengen lijkt vaak een weloverwogen en bewuste keuze. Uit onderzoek van Fieke Harinck en haar collega Mariëlle Stel uit Utrecht blijkt echter dat kiezers zich in hun politieke voorkeur onbewust laten beïnvloeden. Het onderzoek verschijnt in ‘Experimental Psychology’.
Twijfel
Het zijn vooral de zwevende kiezers die zich bij het bepalen van hun stem laten beïnvloeden door imitatie: twijfel is een vereiste om imitatie een rol te laten spelen in het stemgedrag. Die imitatie kan bestaan uit allerlei non-verbale handelingen. ‘Mensen imiteren elkaar continu in het alledaagse leven: ze nemen bijvoorbeeld elkaars gezichtsuitdrukkingen, houdingen en maniertjes over’, verduidelijkt Stel. ‘Als je gesprekspartner bijvoorbeeld jouw handgebaren imiteert tijdens jullie gesprek, zul je vervolgens linkser stemmen.’
Experiment
De twee sociaalpsychologen beschrijven in het artikel hoe zij tot deze opzienbarende conclusie komen. In een experiment verdeelden ze deelnemers, van wie bekend was wat zij bij vorige verkiezingen hadden gestemd, in twee groepen: de ene groep had een gesprek met iemand die hun bewegingen imiteerde, de andere groep kreeg een gesprekspartner die dat niet deed. Na het gesprek werd de deelnemers gevraagd op welke politieke partij zij nu zouden stemmen. Bij de geïmiteerden maakte het stemgedrag een verschuiving naar links, terwijl de groep die niet geïmiteerd werd rechtser zou stemmen dan voorheen.
Empathie
De verklaring voor dit gedrag moet volgens Harinck gezocht worden in eerder onderzoek naar empathie. Daarin werd bewezen dat imitatie ervoor zorgt dat mensen empathischer op elkaar reageren. ‘Door imitatie begrijpen we de emoties en gedachten van anderen beter, voelen we ons meer verbonden met anderen en gedragen we ons prosocialer ten opzichte van anderen.’ In hun studie laten Stel en Harinck zien dat deze prosociale mindset ervoor zorgt dat mensen eerder kiezen voor politiek linkse partijen dan voor partijen met minder prosociale ideeën.