Dagelijks komen we in aanraking met gezondheidsboodschappen. Eet elke dag twee ons groente en twee stuks fruit, stop met roken, niet te lang onder de zonnebank liggen. Maar nemen we deze waarschuwingen ook daadwerkelijk ter harte? Zeker, ontdekte Suzanne Pietersma. Al gaat dit alleen op voor mensen met positieve beelden over zichzelf. Deze zijn - gelukkig voor brengers van dergelijke boodschappen - eenvoudig te manipuleren. Pietersma promoveert 10 september 2009 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Uit haar onderzoek blijkt dat mensen die gezondheid het allerbelangrijkste in hun leven vinden, de gezondheidsboodschap zonder meer accepteren. Mensen die gezondheid wel belangrijk vinden, maar niet het allerbelangrijkste, zijn daarentegen sterk geneigd om een gezondheidsboodschap actief te negeren en dus niet te accepteren.
Boodschap blokkeren
Mensen willen zich goed voelen over zichzelf. Als dat niet het geval is en ze zich bijvoorbeeld schuldig voelen over hun ongezonde eetgedrag, luisteren ze niet naar boodschappen die hen daarop aanspreekt. ‘Ze willen het simpelweg niet horen’, merkte Pietersma. ‘Ze kijken of luisteren misschien wel naar de boodschap, maar hij komt niet binnen. Wat ook gebeurt is dat ze de boodschap onderuit halen door argumenten te bedenken waarom hij niet voor hen geldt.‘
Zelfbevestiging
Een manier om die mensen toch te laten luisteren is zelfbevestiging. De kern van zelfbevestiging is mensen kort voor de boodschap te laten denken aan iets dat ze juist wél goed doen. ‘Maar dan vooral iets dat niets te maken heeft met gezondheid’, voegt Pietersma nog toe. ‘Laat iemand beseffen dat hij heel sociaal of behulpzaam is. Of bijzonder bedreven in zijn werk. Daardoor krijgt het zelfbeeld een boost, waardoor de boodschap wel geaccepteerd wordt. En, belangrijker nog, ook tot daadwerkelijke gedragsverandering leidt.’
Compliment
Wat Pietersma betreft is het hoog tijd dat op dit gebied meer onderzoek wordt gedaan. ‘Tot nu toe is dit vrijwel altijd onderzocht in het laboratorium. Bijvoorbeeld door mensen eerst een stukje te laten schrijven over hun sociale vaardigheden voordat ze een gezondheidsboodschap voorgelegd krijgen. In een hokje, afgeschermd van het echte leven. Probeer het juist in het dagelijks leven eens! Geef een compliment voor je je boodschap inzet. Vertel dat iemand goed bezig is, alleen al door de boodschap te lezen. In potentie zou dit heel goed moeten werken, maar het wordt bar weinig toegepast in campagnes.’
Niet inspelen op schuld
Ook de wijze waarop een gezondheidsboodschap wordt gebracht is van belang, meent Pietersma. ‘Het heeft het meeste effect als je er niet teveel schuld in verpakt, maar vooral een bepaald doel stelt. Geef objectieve kennis over het gedrag dat je wilt veranderen. En maak duidelijk dat het voor die mensen relevante informatie is. Speel zo min mogelijk in op schuld of emotie, anders is de kans groot dat mensen alsnog in een defensieve houding schieten.’