Verschillende maatregelen van de overheid lijken gebaseerd op angst, zeker na de aanslagen van 11 september 2001. Het gaat dan vooral om angst voor mensen met een andere nationaliteit, afkomst of religie. Angst voor de vreemdeling is bijna gewoon geworden, stelde prof. Ashley Terlouw, hoogleraar Rechtssociologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, in haar oratie op vrijdag 11 september 2009.
Sanctieregeling Iran
Terlouw lichtte haar stelling toe aan de hand van de 'Sanctieregeling Iran', de regeling die Nederlandse universiteiten en nucleaire instellingen verbiedt Iraanse burgers - dus ook Iraanse Nederlanders - toe te laten als zij daardoor in aanraking kunnen komen met nucleaire informatie. 'De regeling is bedoeld om te voorkomen dat nucleaire informatie uit Nederland in Iran terechtkomt. Maar hoe reëel is dat gevaar? Kan de regeling dat tegenhouden? Mag je personen op grond van nationaliteit uitsluiten van onderwijs?'
Volgens de nieuwe hoogleraar gaat het hier in hoge mate om schijnregelgeving met nadelige effecten voor Iraanse Nederlanders en andere rechtmatig in Nederland verblijvende Iraniërs. 'Zo’n 85 procent van de Iraanse burgers in Nederland heeft tevens de Nederlandse nationaliteit. Afstand doen van de Iraanse nationaliteit is vrijwel onmogelijk.'
Irrationele angst of reëel gevaar?
Regelgeving kan gegronde angst verminderen of wegnemen, maar volgens Terlouw is angst niet de juiste basis voor regelgeving. Niet alleen omdat het vaak gebaseerd is op irrationele gevoelens, maar ook omdat politici misbruik kunnen maken van angst. Ze doelt op angst dat migranten, etnische minderheden en moslims onze vrijheid, gelijkheid, solidariteit bedreigen, dat zij onze rechtsstaat aantasten. Natuurlijk moeten overheidsinstanties angst serieus nemen, maar ze moeten daarbij onderscheid maken tussen irrationele angst en reëel gevaar, meent Terlouw.
Verkeerd voorbeeld
Deze regeling impliceert dat Iraniërs, als categorie, een gevaar opleveren. Instellingen worden verplicht tot het maken van onderscheid tussen Iraanse en andere Nederlanders en tot uitsluiting van Iraniërs, niet vanwege hun gedrag maar op grond van hun nationaliteit. Volgens Terlouw geeft de overheid daarmee het verkeerde voorbeeld dat onderscheid op grond van nationaliteit en afkomst acceptabel is.