Het Nederlandse ontwikkelingsbeleid wordt alom geprezen. Nederlandse hulp wordt gegeven met de beste intenties, maar het ontbreekt de gever aan reflectie en zelfreflectie. Dat illustreerde Paul Hoebink, bijzonder hoogleraar Ontwikkelingssamenwerking aan de Radboud Universiteit Nijmegen in zijn oratie donderdag 16 april. Hij legde daarbij het verband tussen de Nederlandse identiteit en de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking.
Mensenrechten: meer dominee dan koopman
Nederland doet het goed, het krijgt in internationale vergelijkingen veel lof toegezwaaid. Nederland neemt het ‘ownership’, het idee dat ontwikkelingslanden hun eigen ontwikkeling moeten leiden, serieus. Nederland claimt zijn giften niet, anders dan bijvoorbeeld de VS en de Europese Unie. Hoebink: ‘Op het gebied van mensenrechtenbeleid zijn we - anders dan veertig jaar geleden - meer dominee dan koopman. Tegenwoordig ligt het accent van de Nederlandse ontwikkelingshulp op langere termijn belangen: de baat die Nederland heeft bij een welvarende wereld en minder schrijnende tegenstellingen tussen arm en rijk.’
Armoedebeleid ontbreekt
Kritische kanttekeningen komen van een enkele politicus, voormalige ontwikkelingswerkers of wetenschappers als Hoebink. Die laatste stelt dat Nederlanders, voormalig minister van ontwikkelingssamenwerking Jan Pronk uitgezonderd, pragmatisch zijn, eerder doeners dan filosofen.
Al 35 jaar is armoedebestrijding de centrale doelstelling van het Nederlandse beleid. De hulp moet zoveel en zo direct mogelijk bij de armsten der armen terecht komen. Maar in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking bestaat geen armoedebeleid. Hoebink: ‘Nooit is er vanuit het ministerie een goede analyse gekomen over wat armoede precies is, wat er aan gedaan is om het te verminderen, welke lessen daaruit te trekken zijn en hoe het anders moet de komende jaren. Evenmin zijn er reflecties op de publicaties van de Wereldbank over armoede en armoedebestrijding.’
Hetzelfde geldt voor multilaterale hulp, de hulp via internationale organisaties. Nederland besteedt daaraan een kwart van de ontwikkelingsbegroting. En ondanks de grote omvang is het het minst besproken deel hiervan.
Als er geen filosofie is, geen beleid of een tekort aan beleid, dan gaat niet alleen het pragmatisme overheersen, maar juist ook de rekenarij, zegt Hoebink. "Dan wint niet de dominee maar de boekhouder."