Net als in westerse landen betalen Chinese bedrijven en burgers inmiddels geld voor schoon water en investeren Chinese en buitenlandse bedrijven in waterzuivering en schoon drinkwater. Die marktwerking leidt tot efficiënter watergebruik, stelt hoogleraar Milieubeleid aan wageningen University prof. dr. Arthur Mol samen met zijn Chinese collega dr. Lijin Zhong in het komende nummer van Water Resources Management. Nu de staatscontrole is verminderd, ontstaan nieuwe vormen van inspraak voor Chinese burgers om over de prijs van water te onderhandelen.
De Chinese waternarkt is ondoorzichtig. Steden kampen met een tekort aan schoon water en er zijn grote investeringen nodig om de waterkwaliteit te verbeteren. Omdat de centrale regering dat geld niet heeft, investeren buitenlandse bedrijven, Chinese provincies en private Chinese organisaties afzonderlijk of gezamenlijk in de watersector. ‘Er is een wildgroei aan initiatieven’, zegt Mol.
In deze situatie is niet duidelijk wie het precies voor het zeggen heeft in de watersector, wie de prijs bepaalt en wie de kwaliteit controleert. Sommige provinciale autoriteiten stellen zich op als marktpartij en gooien het op akkoordjes met bedrijven, waarna de centrale regering soms corruptiepraktijken aan het licht brengt, zegt Mol. Ook is het meetsysteem om mensen te laten betalen voor water nog niet goed ontwikkeld. In veel Chinese steden staan watermeters per huizenblok. Nu de inwoners afzonderlijk gaan betalen, willen ze een eigen watermeter.
In deze situatie ontstaan ‘initiële vormen van democratie’, zegt Mol. In verschillende steden worden hoorzittingen georganiseerd, waarin non-gouvernementele organisaties en bewoners inspraak krijgen over de waterprijs. Mol kent voorbeelden van public hearings waarin bewoners een veto kunnen uitspreken over een prijsverhoging als de waterbeheerder geen goede uitleg heeft waar deze verhoging voor nodig is. In andere steden trekken waterbeheerders zich echter weinig aan van deze bewonersgroepen of zorgt het stadsbestuur voor vriendjes in zo’n bewonerscommissie. ‘Maar het werkt goed in een aantal provincies’, zegt Mol. ‘En het is echt een Chinees systeem. Ik ben het nog niet tegengekomen in andere landen.’
Mol denkt dat de centrale regering in Beijing bewust veel vrijheid en initiatief geeft aan de Chinese regio’s om een marktgericht waterbeleid te ontwikkelen. ‘De centrale regering ziet de noodzaak van tegenmacht ten opzichte van de private sector. Mijn inschatting is dat de regering over enkele jaren meer regels gaat opleggen om die inspraak door burgers te garanderen en te kanaliseren.’