De zoektocht naar chemotherapie zonder bijwerkingen op basis van het molecuul Eg5 is een stuk moeilijker geworden. Het molecuul is toch niet de gehoopte achilleshiel van tumorcellen. Onderzoekers van de afdeling Medische Oncologie van het UMC Utrecht beschrijven dat in het tijdschrift Current Biology van 8 oktober. Marvin Tanenbaum, promovendus aan de Universiteit Utrecht, is eerste auteur van het artikel.
Veel antikankermedicijnen remmen de celdeling en doden zo sneldelende kankercellen. Deze middelen hebben echter vaak bijwerkingen in gezonde, niet-delende cellen. Wetenschappers zoeken daarom naar middelen die alléén ingrijpen op de celdeling. Stoffen die het molecuul Eg5 remmen vormen een van die veelbelovende nieuwe kankermedicijnen. Eg5 speelt een cruciale rol bij de celdeling en omdat tumorcellen veel delen zou een Eg5-remmer specifiek tumorcellen kunnen doden. Meerdere farmaceutische bedrijven testen momenteel Eg5-remmers in klinische trials.
Onderzoekers van het UMC Utrecht zetten dit onderzoek op losse schroeven. Zij laten in een artikel in Current Biology zien dat tumorcellen het namelijk ook zonder Eg5 kunnen stellen. Het molecuul Kif15 blijkt de functie van Eg5 over te kunnen overnemen. Dat is tegelijk goed en slecht nieuws. Het betekent dat tumoren resistent kunnen worden tegen Eg5-remmers. Maar het biedt ook een aanknopingspunt voor nieuwe kankertherapie: gelijktijdige remming van Eg5 én Kif15.
Beide stoffen zijn nodig tijdens de celdeling. Tijdens de celdeling verdubbelt het DNA van een cel en moet het gelijk verdeeld worden over de twee nieuwe cellen. Het eiwit Eg5 bestuurt de vorming van trekdraden die het DNA uit elkaar halen en verdelen over de nieuwe cellen. Zonder Eg5 mislukt de celdeling en gaat de cel dood.
Dat was althans het idee. Onderzoekers van het UMC Utrecht spoorden het Kif15-eiwit op. Kif15 is normaalgesproken niet cruciaal voor de celdeling, maar nu blijkt dat Kif15 het werk van Eg5 helemaal kan overnemen. Hierdoor kunnen tumorcellen die behandeld zijn met Eg5-remmers mogelijk toch weer delen. Gelijktijdige remming van Eg5 en Kif15 leidt er in deze cellen dan alsnog toe dat delende cellen afsterven.
Diverse vormen van chemotherapie, zoals taxol, ontlenen hun werking aan het blokkeren van de celdeling door de vorming van trekdraden (of microtubuli) te bemoeilijken. Deze microtubuli zijn echter ook belangrijk voor gewone, niet delende, cellen in het lichaam, vandaar dat chemotherapie vaak veel bijwerkingen heeft. Het eiwit Eg5 leek alleen in delende cellen een rol te spelen en daarom een ideale kandidaat voor chemotherapie met minder of geen bijwerkingen. Dat blijkt dus toch niet het geval te zijn.