De onschuldige darmbacterie Enterococcus faecium heeft zich in twintig jaar ontwikkeld tot een meervoudig resistente ziekenhuisbacterie die op intensive care afdelingen over de hele wereld patiënten bedreigt. De succesvolle aanpassing en verspreiding dankt de bacterie aan het vermogen DNA van andere bacteriën over te nemen.
Tot die conclusie komt internist in opleiding Helen Leavis in haar promotieonderzoek dat ze uitvoerde aan het UMC Utrecht.
Leavis analyseerde de erfelijke eigenschappen van de zogenaamde vancomycine resistente enterokok (VRE). Het DNA van de bacterie blijkt grote variabele stukken te bevatten, juist in die gebieden liggen genen die betrokken zijn bij antibioticaresistentie en die eigenschappen bevatten om te overleven in een ziekenhuis. Door zijn vermogen DNA op te nemen heeft VRE in de loop van de tijd uit de natuur eigenschappen verzameld die de bacterie tot een ziekenhuisbacterie maken. Leavis noemt het een schoolvoorbeeld van een onschuldige bacterie die veranderd is in een bedreiging voor de volksgezondheid. Gevoelige patiënten zijn kwetsbaar voor een VRE-infectie, maar het gevaar is vooral dat VRE z'n antibioticaresistenties overdraagt aan de bekende, veel agressievere ziekenhuisbacterie MRSA.
In Nederland komt VRE nog weinig voor, maar dat kan snel veranderen, stelt Leavis. Alomtegenwoordig in Nederlandse ziekenhuizen is namelijk de voorloper van VRE: ARE (die bestand is tegen amoxicilline). ARE kan makkelijk de vancomycine-resistentie overnemen en zo veranderen in VRE. Dit gevaar ligt op de loer omdat vancomycine-resistentie gewoon in de natuur voorkomt. In Zuid-Europa komt VRE al steeds meer voor, Leavis verwacht dat de komende tien jaar VRE ook in Nederland zal toenemen.
VRE is ongevoelig voor praktisch alle antibiotica, ook voor vancomycine, het `laatste redmiddel' tegen andere ziekenhuisbacteriën. In de Verenigde Staten komt VRE veelvuldig voor, in Nederland zijn in 2000 en 2001 drie uitbraken van VRE geweest. Vooral bij ernstig verzwakte patiënten, zoals beenmergtransplantatiepatiënten en mensen met chronisch nierfalen, is VRE een bedreiging. Een besmetting met VRE is zeer moeilijk te behandelen. Beter is het de infectie te voorkomen, strenge hygiëneprocedures kunnen daarbij helpen. Ziekenhuismedewerkers moeten bijvoorbeeld voor en na contact met elke patiënt (met alchohol) de handen wassen.