Patiënten met leverkanker kunnen baat hebben bij een behandeling die bestraling combineert met piepkleine stukjes goud. ‘Goudzaadjes’ helpen de plek van de tumor te vinden, waardoor deze zeer precies bestraald kan worden. Dat blijkt uit twee onderzoeken van het Erasmus MC, waarop Wouter Wunderink en Alejandra Mendez Romero vrijdag 4 maart promoveren. De onderzoeken tonen aan dat precisiebestraling bij sommige patiënten met leverkanker goed kan werken, terwijl bestralen bij deze ziekte nu nog niet gebruikelijk is.
Het bestalen van een levertumor is lastig. Er moet een zo klein mogelijk gebied worden bestraald om te voorkomen dat de lever afsterft. Als het bestralingsgebied te klein wordt gekozen of te weinig straling wordt gegeven, dan komt het gezwel terug. Bovendien is de lever beweeglijk waardoor het lastig is om de straling goed te richten. Het orgaan kan wel drie centimeter verplaatsen. ‘De ademhaling, maar ook maag- of darmvulling hebben invloed op de ligging van lever’, zegt Wouter Wunderink, fysicus bij Erasmus MC-Daniel den Hoed. ‘Je moet dus goed weten waar de tumor is op het moment dat je gaat bestralen.’ Probleem is dat een tumor niet te zien is op röntgenbeelden van het bestralingstoestel.
De goudzaadjes kunnen de exacte plek van de tumor wèl verraden. Maximaal drie gouden staafjes van vijf bij één millimeter worden dicht bij de tumor geïnjecteerd. De radiotherapeuten kijken op het moment dat de patiënt op het bestralingsapparaat ligt met röntgenapparatuur waar de zaadjes zitten. Wunderink: 'De zaadjes zijn wel duidelijk te zien, dus weten we waar de tumor moet zitten.’ Het gezwel kan vervolgens bestraald worden met een zeer hoge dosis precisiebestraling.
Jaarlijks krijgen duizenden patiënten in Nederland de diagnose ‘kanker in de lever’. De meeste patiënten krijgen de ziekte doordat dikke darmkanker is uitgezaaid naar hun lever. Dat gebeurt zo ’n zesduizend keer per jaar. Een operatie geeft de beste vooruitzichten, maar is voor het merendeel van de mensen geen optie omdat de tumor op een lastige plek zit, bijvoorbeeld dicht bij het middenrif of een groot bloedvat. Een deel van deze patiënten krijgt nu chemotherapie. De bijwerkingen zijn echter een probleem.
Bestraling gecombineerd met de goudzaadjes geeft minimale bijwerkingen. ‘Dit kan het leven voor een deel van de patiënten dus veel beter maken’, zegt arts Alejandra Mendez Romero. Zij onderzocht 7 jaar lang hoe het ging met de veertig bestraalde patiënten die uitzaaiingen vanuit de darm naar de lever hadden. Na twee jaar groeide bij driekwart van de patiënten de tumor niet meer. Gemiddeld leefden ze 34 maanden, in plaats van 24 maanden bij chemotherapie. Als patiënten geen behandeling krijgen, is de overlevingskans enkele maanden.
De resultaten zijn zo veelbelovend dat ook internationaal belangstelling bestaat voor de Rotterdamse aanpak. Patiënten kunnen zich niet zelf aanmelden voor een behandeling. Een speciaal leverteam met specialisten van verschillende disciplines beslist of patiënten in aanmerking komen of dat een andere behandeling beter is.