Algen lijken voorlopig niet geschikt als grondstof voor biomassa of biobrandstoffen. De productie ervan is gewoon te duur, en het productieproces kost meer energie dan het eindproduct oplevert.
Als bijvoorbeeld visvoer komt het plantje beter tot zijn recht. Toch blijft een energiebedrijf als Essent met interesse de algensector volgen. De microplantjes zijn namelijk gek op de schadelijke stoffen die een kolencentrale uitbraakt, en die eigenschap kan tegenwoordig op de onverdeelde aandacht van een energiebedrijf rekenen.
Op het "eerste Nederlandse algencongres van enige betekenis" -dat waren de woorden van Paul Hamm, voorzitter van het energietransitieplatform Groene Stoffen en dinsdag in Dronten dagvoorzitter van de algenbijeenkomst- stonden de 'waarheden en onwaarheden over algen' op het programma. Hoewel niet iedereen de conclusie omarmde, bleek dat de productie van algen als biomassa voor de transportsector of voor stroomproductie (nog) geen solide businesscase oplevert.
Algen was wel die toekomst voorgehouden. Het zijn dan ook wonderlijk handige plantjes. Om te groeien nemen ze CO2 op, en omdat er tienduizenden verschillende soorten bestaan is er altijd wel eentje te vinden die doet wat je wilt onder de omstandigheden die je kunt bieden. En hét selling point van algen ten opzichte van overige biomassagewassen: het concurreert niet met de voedselketen en er hoeven geen oerwouden voor weggemaaid te worden. In principe kunnen algen overal groeien waar een bak met water -zoet of zout- wordt neergezet.
Maar zo eenvoudig blijkt het toch niet te zijn. In het theater De Meerpaal in Dronten maakt Eugène Roebroeck, directeur van algenproducent Lgem, een en ander inzichtelijk met een paar rekensommetjes. Algen groeien onder invloed van zonlicht. Volgens het KNMI straalt de zon jaarlijks ruim 347 duizend joule naar een Nederlandse vierkante centimeter. Niet al deze energie kan nuttig door het microplantje worden aangewend, volgens de directeur blijft zo'n 10 Watt per vierkante meter over als theoretisch maximum dat het microplantje kan opslurpen om te groeien. De overgang van theorie naar praktijk halveert deze energiestroom nog eens: er gaat een boel verloren aan reflectie en absorptie door "andere stoffen dan de fotosynthetische pigmenten" van de alg.
Vijf Watt per vierkante meter dus. Maar ook dat getal wordt niet gehaald, de praktijk is weerbarstig. Door onvoldoende overdracht van CO2 uit de lucht aan het water waarin de alg zich bevindt -CO2 is nodig voor het plantje om fotosynthese 'te bedrijven'- of omgekeerd door onvoldoende overdracht van door fotosynthese geproduceerde zuurstof uit het water aan de lucht, wordt ook dit praktische maximum van 5 Watt niet gehaald. Roebroeck schat dat een open systeem, waarbij algen in de buitenlucht worden gekweekt, zo'n 1 à 2 Watt zonlicht per vierkante meter in algen weet vast te leggen. De beter controleerbare gesloten systemen vangen 2 tot 3 Watt per vierkante meter.
Daarnaast kost de algenproductie ook een boel energie. Roebroeck werkt bij Lgem met een gesloten systeem, waarin het water wordt rond gepompt, de beluchting gaat mechanisch, het oogsten van algen gebeurt met elektrisch aangedreven oogstcentrifuges, en zo zijn er nog wel wat stroomverbruikers te noemen. In totaal kost de productie van algen zo'n 4 Watt per vierkante meter. En dát betekent een negatieve energiebalans. Grofweg kost het twee keer zoveel energie om algen te kweken dan dat er aan opgeslagen zonne-energie weer uit te persen is.
Einde algensector? Zeker niet. Dat algen niet primair als energiegewas geschikt lijken, betekent niet dat de jonge sector geen toegevoegde waarde kan hebben. Sterker: het is helemaal niet wenselijk om als eerste naar de toepassing van algen als energiegewas te kijken. Verscheidene sprekers noemen dinsdag de 'bioraffinagepiramide', die aangeeft dat een toepassing van een landbouwproduct als voedsel of als farmaceutisch product meer waarde heeft dan als brandstof.
Door de veelzijdigheid van de algen is er ook zoveel mee te doen. Zo blijken algen uitermate geschikt om omega-3 en omega-6 vetzuren te verkrijgen: waardoor René Draaisma van Unilever dinsdag enthousiasme voor algen aan de dag legde. Unilever voert een "vitaliteitsmissie" uit, waarvan de samenvatting luidt dat iedereen zich beter moet gaan voelen en er beter moet gaan uitzien. Algen blijken volgens Draaisma zeker geschikt om als grondstof voor veel van dit soort vitaliteitsproducten te dienen.
Ook uit andere hoek klinkt belangstelling. Uit de kweekvis-hoek, bijvoorbeeld. Vis is gezond, voornamelijk door het vet dat omega-3 vetzuren bevat. Zoetwatervis is heel goed in staat om die vetzuren zelf aan te maken, maar zoutwatervis niet. Die krijgt de omega-3 binnen net als de mens: via de voeding. Zoutwaterkweekvis wordt nu daarom vaak gevoed met, jawel: vis. Als dit vervangen kan worden door algen, zou dat veel in de kosten kunnen schelen.