In Nederland krijgt circa een op de negen vrouwen borstkanker. De diagnose is altijd ingrijpend. Maar nu de behandelmogelijkheden toenemen en het “taboe” rond de ziekte verdwenen is, wordt de ziekte minder vaak een levensbedreigende, traumatische ervaring. Dat blijkt uit onderzoek waarop Inge Henselmans op 28 oktober promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen. Met name vrouwen met een sterk gevoel van controle over het eigen leven hebben relatief weinig psychische klachten.
Borstkanker wordt veroorzaakt door afwijkingen in het DNA die ervoor zorgen dat een cel ongecontroleerd gaat delen en groeien. Als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt, zijn de behandelmogelijkheden relatief goed. In veel gevallen moet de tumor chirurgisch worden verwijderd en moet de patiënt bestraald worden, in sommige gevallen is ook chemotherapie nodig. Overleving na vijf jaar ligt op 85 procent. Wanneer er geen uitzaaiingen zijn, ligt dit percentage zelfs tussen de 90 en 100 procent.
Langlopend onderzoek
Voor Henselmans’ onderzoek naar psychisch welbevinden na de diagnose borstkanker vulden ruim 900 vrouwen meerdere malen vragenlijsten in. Van hen was bij 242 vrouwen borstkanker vastgesteld; 670 gingen naar het ziekenhuis op verdenking van borstkanker, maar bleken geen kanker te hebben. Alle vrouwen werden op meerdere momenten bevraagd: zowel voor als na de diagnose, en zowel voor als na eventuele behandeling. Niet eerder werden vrouwen over zoveel fases in het ziektetraject gevolgd.
Na behandeling weinig klachten
“Vrouwen realiseren zich prima welke risico’s de ziekte met zich meebrengt,” licht Henselmans haar onderzoek toe, “maar blijken over het algemeen zeer veerkrachtig.” Toch doorloopt niet iedereen het ziektetraject zonder problemen. Vooral kort na de diagnose kampt een groot aantal vrouwen die bestraling en/of chemotherapie ondergaan met angst voor wat er komen gaat, en andere psychische klachten – waaronder slapeloosheid. Over het algemeen herstellen vrouwen zich in de maanden na afronding van de behandeling. Een derde van de vrouwen ervaart zelfs op geen enkel moment na diagnose psychische problemen. Daar staat een kleine groep vrouwen tegenover die pas na de behandeling voor het eerst psychische klachten krijgen, of zelfs gedurende het gehele ziekenhuistraject problemen houden.
Controle over je eigen leven
Vrouwen met een sterk gevoel van controle over het leven hebben relatief weinig psychische klachten, zo blijkt. Deze vrouwen hebben een positief beeld van de situatie en hebben vertrouwen in hun vaardigheden om met de ziekte om te gaan. Zij laten hun (sociale) leven niet ontregelen door de ziekte: ze blijven aandacht houden voor vrienden en familie en vermijden bezoek niet. Vrouwen met een sterk gevoel van controle over het leven hebben vaak ook het gevoel zelf invloed te hebben op de genezing van de ziekte. Zo’n gevoel van controle over de genezing blijkt voor veel patiënten gebaseerd op het idee dat een positieve instelling de genezing bevordert.
Meer aandacht voor psychosociale problemen
De onderzoeksresultaten bieden mogelijkheden voor psychologische hulpverleners. Henselmans: “Mijn onderzoek laat zien dat vrouwen op verschillende momenten verschillende emotionele reacties vertonen. Daar moet meer aandacht voor komen. We moeten uitgebreider én op meerdere momenten in kaart brengen of vrouwen psychosociale problemen hebben.” Patiënten die het gevoel hebben weinig controle te hebben over hun leven, kunnen gericht ondersteund worden. Henselmans: “Zo kunnen deze patiënten leren beter met hun ziekte en hun behandeling om te gaan.”